Dagelijks verschijnen er berichten in het nieuws en op sociale media die achteraf niet blijken te kloppen. Soms gaat het over misinformatie, waarbij de verkeerde informatie onbewust of per vergissing werd verspreid. Maar al te vaak kunnen we spreken van desinformatie. Dat is valse informatie die opzettelijk en vaak heimelijk wordt verspreid om de publieke opinie te beïnvloeden. Zo denkt bijvoorbeeld het merendeel van de Russische bevolking dat de oorlog in Oekraïne noodzakelijk is om de opkomst van het nazisme tegen te houden, een bewuste strategie vanuit de Russische regering.
Soorten desinformatie
Er bestaan verschillende manieren om nepnieuws te verspreiden. Zo kan je juiste informatie in een verkeerde context plaatsen om olie op het vuur te gooien. Of bepaalde aspecten van het verhaal weglaten zodat de boodschap een andere betekenis krijgt. Artificiële intelligentie is een veelgebruikt instrument om fake news te verspreiden. Denk maar aan deep fake video’s, een techniek waarbij video videobeelden zodanig zijn gemanipuleerd dat de spreker in de video iets helemaal anders zegt dan oorspronkelijk het geval was. In sommige gevallen is het verschil met het blote oog amper te zien.
Technologie vergemakkelijkt verspreiding fake news
Uit onderzoek van het Europees Parlement blijkt dat tussen 2019 en 2021 de impact van desinformatie is veranderd ten opzichte van voorgaande jaren. Fake news raakt steeds meer samengesmolten met de echte inhoud, en de bronnen zijn moeilijker te identificeren, vooral wanneer ze verspreid worden door bekende mensen.
Bovendien is het met de snelle technologische vooruitgang gemakkelijker dan ooit om ons te overspoelen met informatie die bedoeld is om verwarring te zaaien en onze mening te beïnvloeden. Met de hulp van AI, bots en algoritmen kan desinformatie zich sneller en in grotere mate verspreiden via sociale media, internetsites en internetfora dan ooit tevoren. En door dezelfde technologie is het moeilijker geworden om valse informatie aan het licht te brengen. Met AI en Machine Learning worden foto’s en beelden van mensen gebruikt om valse informatie te verspreiden en het tegelijkertijd geloofwaardig te doen lijken.
Technologie als vriend én vijand
We mogen echter niet vergeten dat de technologie zelf het probleem niet is. Het hangt ervan af wie die technologie gebruikt, en op welke manier. Dezelfde technologie helpt namelijk ook om de verspreiding van desinformatie tegen te gaan. De Europese Unie besprak al maatregelen om onaanvaardbaar gebruik van kunstmatige intelligentie tegen te gaan en zo de gebruikers te beschermen.
Wat kan je zelf doen?
Gelukkig kan je jezelf ook beschermen tegen desinformatie. Wees er je sowieso van bewust dat verhalen of beelden die té onwaarschijnlijk lijken om waar te zijn, waarschijnlijk ook niet waar zijn. Mocht je ooit twijfelen aan een verhaal, kan je het met behulp van deze pagina’s verifiëren:
Bekijk ook onderstaande video met vijf tips over hoe je nepnieuws herkent.
Wil je zelf het fake news een halt toeroepen? Denk dan altijd twee keer na voor je een boodschap op sociale media deelt.
